1.
Jalo, Jalor, Jalur, Yalor, Yalur dan Yala. Sebutan
dalam dialek Kedah, Kelantan dan Siam terhadap negeri Jala. Sebuah negeri yang
dikatakan berasal dari perkataan ‘jala’ iaitu sejenis jaring yang ditebar
sebagai alat menangkap ikan. Bentuk mukabumi Jala yang berbukit bukau dan
berbentuk seperti jala itu dikatakan menjadi asas kepada nama negeri tersebut.
Sesuai juga dengan peralatan utama penduduknya yang majoriti menggunakan jala
bagi menangkap ikan di sungai.
2.
Jala bersempadan dengan Chenak di barat laut,
Nongcik di timur laut dan Pujut di sebelah timur. Disebelah selatanya
ialah Reman dan dibahagian baratnya pula ialah Kedah.
3.
Sungai utama di Jala ialah Sungai Biserah
(Biserat/Bersirat). Antara bukit
bukaunya pula ialah Bukit Bilau. Bukit Besar (Bukit Indragiri) pula mempunyai
puncak tertinggi dan pernah menjadi mercu tanda kepada pelayar sebagai
petunjuk arah negeri Patani.
4.
Di bahagian selatan Jala pula terletak Bendang
Setar, sebuah kawasan yang kaya dengan perlombongan bijih timah dan batu kapur.
5.
Jala dikatakan dibuka oleh Tuan Jalur pada
sekitar tahun 1750-an. Baginda ialah Tuan Long Man putera kepada Tuan Long Nik
(Datu Pujut). Penghijrahan baginda ini mempunyai kaitan dengan ancaman serangan
Siam terhadap Patani dan Kedah serta perang saudara di Kota Kubang Labu di
Kelantan. Tuan Long Deraman dan Tuan Long Ghaffar adalah adik beradik Tuan
Jalur. Manakala Raja Long Nuh raja Patani 1749 – 1771, adalah saudara tua
baginda. Raja Long Pandak adalah sepupu baginda berempat saudara.
6.
Tuan Long Man membuka Kampung Jalur dan
menjadikan pusat pentadbiran Jala di sana. Golongan alim ulama yang turut serta
dalam penghijrahan itu menyebabkan penempatan Jala semakin berkembang pada
penghujung abad ke-18.
7.
Pemberontakan Datuk Pengkalan pada 1808
menyebabkan Siam memecahkan pentadbiran Patani kepada 7 negeri. Siam
mengiktiraf Tuan Jalur sebagai Raja Jala pada 1810 dan member gelar kebesaran
Siam-Thai sebagai Phraya Lor. Mengikut perlembagaan Siam-Thai, gelaran tersebut
adalah setaraf dengan jawatan Gabenor.
8.
Tuan Jalur mangkat pada usia tua dalam tahun
1817. Putera baginda, Tuan Bangkok ditabalkan sebagai Raja Jala kedua.
9.
Hanya tiga generasi keturunan Tuan Jalur yang
memerintah negeri Jala yang menyaksikan Tuan Kundur adalah Raja Jala terakhir.
Tuan Kundur bersama Tuan Sulong Raja
Patani, Tuan Nik Dih Raja Nongcik dan Tuan Nik Dah (Nik Diah) Raja Legeh
bersama rakyat masing-masing telah bersatu dengan pasukan Tengku Kudin putera
Raja Kedah pada 1831. Terengganu turut menghantar 5 panglima bersama 5,000
tentera dan Kelantan turut menghantar 3,000 tentera dalam gabungan orang Melayu
itu. Gabungan pasukan Melayu ini telah memberontak menentang Siam. Malangnya
Tengku Kudin telah terkorban menyebabkan pasukan Kedah kacau bilau tiada
pemimpin. Serangan besar-besaran Siam-Thai dari Chenak, Singgora, Ligor dan
Bangkok menyebabkan pasukan Patani terpaksa berundur.
10.
Tuan Kundur Raja Jala dan Tuan Sulong Raja
Patani berundur ke Kelantan pada 1832. Sehabis perang yang dikuasai Siam
itu, Nai Him Sai (Luang Sawad Phakdi)
dilantik menjadi Raja Jala dan memindahkan pusat pentadbiran ke Kubang Teras.
Apabila Nai Him Sai mati dilantik pula Nai Muang. Dengan perlantikan Nai dari
Siam itu, maka berakhirlah kedaulatan tahta Jala setelah hampir kira-kira 100
tahun penubuhan negerinya.
No comments:
Post a Comment